تاریخ انتشارسه شنبه ۵ مرداد ۱۴۰۰ ساعت ۰۹:۴۱
کد مطلب : ۵۶

چگونه قریه ای با سی سکنه شد "نازی آباد" ؟

ناصرالدین شاه قاجار، اراضی این منطقه را برای یکی از سوگلی های محبوبش به اسم "نازخاتون" خریداری‌ کرد و در آن قصری ساخت که بعدها به پارک تبدیل شد. با اضافه شدن این ناحیه به جنوب تهران در سال ۱۳۳۴ شمسی، نام "محله ی نازخاتون" به "ناز آباد" و سپس "نازی آباد" تغییر یافت‌.
چگونه قریه ای با سی سکنه شد "نازی آباد" ؟

آنچه در نسخ تاریخی و قباله‌های علمی بر می‌آید، سال ها پیش در محدوده ی فعلی نازی آباد قریه ای با سی سکنه وجود داشت و تمامی اطراف آن را کشتزارها فرا گرفته بود. برخی نام این قریه را  "نازآباد" معرفی کرده اند به نظر می رسد انتساب این نام در آن زمان محل تردید باشد ؛ چرا که در بسیاری از شواهد تاریخی با قطعیت گفته شده است که پس از "تملک نازخاتون" یکی از سوگلی های ناصرالدین شاه قاجار، این ناحیه به "ناز آباد" معروف شده است است. بنابراین، احتمالاً استفاده از این نام، نازخاتون، مبسوق به سابقه نبوده است.

در اینجا به چند قول یا روایت تاریخی اشاره می شود:
 ۱_ در زمان فرمانروایی سلسله قاجار، ناصرالدین شاه قاجار، اراضی این منطقه را برای یکی از سوگلی های محبوبش به اسم "نازخاتون" خریداری‌ کرد و در آن قصری ساخت که بعدها به پارک تبدیل شد. امروزه محل دقیق و موقعیت این قصر و پارک بعد از آن، مشخص نیست با اضافه شدن این ناحیه به جنوب تهران در سال ۱۳۳۴ شمسی، نام "محله ی نازخاتون" به "ناز آباد" و سپس "نازی آباد" تغییر یافت‌.

۲_ محسن معتمدی در کتاب جغرافیای تاریخی تهران، طبع نشر دانشگاهی نوشته است: از "ناز آباد" در زمان ناصرالدین شاه به عنوان "املاک خالصه" یاد می شده است .[1]
 
۳_ حسن معتمدی با اشاره به خاطرات مکتوب امین الدوله روایت دیگری را رقم زده است: امین الدوله به این مطلب اشاره داشته که ناصرالدین شاه، این محدوده را به یکی از زنان محبوبش به نام "امنیه اقدس" بخشیده است... و همانطور که از یادداشتهای اعتماد و صنعت مشخص است، این بخشش، قبل از سال ۱۳۰۸ هجری قمری (۱۲۶۹هجری شمسی) اتفاق افتاده بود؛ چراکه در این سال، امنیت قدس، مهمانی مجللی در املاک خود در ناز آباد برپا کرد و در آن میزبان ده‌ها شاهزاده خانم قجر بوده است. امنیه اقدس، پس از آنکه این املاک را از ناصرالدین شاه، به عنوان
پیشکش و هدیه دریافت کرد، ۴۰ هزار تومان صرف تعمیر بنا و بهبود وضعیت کشتزارهای اطراف آن نمود که این هزینه، پیشاپیش از خزانه دولت، والبته تمام و کمال، پرداخت شده بود. سرانجام وی در سال ۱۳۱۱ هجری قمری( ۱۲۷۲ هجری شمسی) در گذشت و پس از مرگش، علی آباد و ناز آباد، به دستور ناصرالدین شاه، به برادرش "میرزا محمدخان ملیجک" داده شد.( ملیجک از زمان کودکی بسیار مورد توجه و علاقه ناصرالدین شاه بود و این محبت تا جایی بود که بعدها شاه او را به دامادی خود پذیرفت و املاک و مستغلات فراوانی به او بخشید.)

۴_ به استناد نقشه مرحوم بغایری، در زمان سلطنت احمد شاه قاجار، از این محدوده به عنوان "ناز آباد" نام برده شده است.

۵_ در عهد رضا شاه، از آنجا که مهندسان آلمانی در این محدوده آمد و رفت زیادی داشتند و مشغول احداث خط آهن تهران_مشهد، و نیز ساختن تأسیساتی همچون سیلوی گندم( واقع در حاشیه اتوبان بعثت کنونی بودند و آنها نام نازی  (وابسته به کشور آلمان نازی) را برخود یدک می کشیدند، به همین سبب نام این محله به "نازی‌آباد" معروف شد.
 
۶_ به نظر نگارنده این یادداشت، قول جآمع واصح، محتملاً می‌تواند چنین باشد: این محدوده در دوران قاجار، تنگ و املاک آن به نازخاتون ناز آباد نام گرفت.
و لیگن با حضور چشمگیر آلمان‌ها و اجرای برنامه های بزرگ در احداث بنا ها و تأسیسات و خطوط راه آهن، در زبان عمومی و ... مردم آن زمان، عنوان " ناز آباد" شیوع یافت.
 با این تدبیر عامیانه، که کاملاً از میان مردم آن دوره و روح زمانه جوشیده بود و ناشی از تصمیم حکومتی در اسم گذاری برای محل نبود، مردم هم به اسم سابق آن "ناز آباد" وفادار ماندند و هم خواستند اشاره کنند که آلمان نازی هم در آبادانی بخش‌هایی از این محله سهیم بوده است .
 

 


۷_ در اوایل دهه ۱۳۳۰، دو محدوده نازی آباد و نارمک، مورد توجه دولت مرحوم  مصدق قرار گرفت و  این دولت، و سپس شهرداری تهران بر آن شد که نازی آباد را مطابق اسلوب های مدرن و نوین شهرسازی احداث کند البته دولت مرحوم مصدق در عملیاتی کردن این تصمیم و شروع فازهای اجرایی دیگر حضور نداشت چرا که با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و از دستگیری دکتر مصدق ادامه کار برای کابینه وی عملاً ممکن شد و در دولت بعدی به ویژه در شهرداری تهران این وظیفه بر زمین نماد و کار احداث محل شهری نازی آباد آغاز شد در آن زمان مرحوم مهندس علی اکبر معین فر رسم به عنوان قائم مقام شهردار تهران در نازی آباد این پروژه بزرگ و سنگین را عهده‌دار شد و در این راه تلاش و کوشش
وافری از خود نشان داد که جزئیات آن در خاطراتش  مضبوط است.
 

آقای مهندس معین‌فر علاوه بر تخصص بالای خود، از پیشکسوتان مسلمانی بود که سهم ممتازی در تاسیس "انجمن اسلامی مهندسان" داشته است به طوری که می‌توان ایشان را در شمار بنیانگذاران این انجمن قلمداد کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و با تأسیس وزارتخانه جدید التأسیس نفت از سوی دولت موقت انقلاب اسلامی و نخست وزیرش مرحوم مهندس مهدی بازرگان آقای مهندس معین فر به عنوان اولین وزیر نفت کشور ایران انتخاب شد. وی در سال ۱۳۹۶ بدرود حیات گفت.
 به پاس خدمات و زحمات گسترده و ارزنده ی ایشان در احداث محله نازی آباد، موسسه همیاران رشد نازی آباد در سوی بیانیه‌ای صادر کرد و در آن از نقش و خدمات آن مرحوم تقدیر و تجلیل به عمل آمد شرح مبسوطه نحوه احداث محله نازی آباد در یادداشت های بعدی خواهد آمد.....

--------------------------------------------
 پاورقی:
[1] املاک خالصه، اراضی خالصه، املاک خاصه، اراضی خاصه چهار تعبیری هستند که حاوی معنا و مفهوم واحدی است و مقصود از آن زمین ها، مراتع و املاک دولتی و حکومتی بوده است.
"اِن لمتون" در کتاب مالک و زارع در ایران می گوید: از لحاظ تاریخی، این‌گونه زمینداری در ایران، مربوط به دوران پیش از اسلام است. پس از نهضت مشروطه این املاک در سه گروه عمده از هم متمایز شدند:
- املاکی که در رقبات نادری ثبت شده و حاوی زمین هایی بود که در زمان نادر شاه افشار از طرف دیوان حکومتی ضبط شده بود؛
- خالصه های محمد شاهی؛
 - خالصه های ناصری و ناصرالدین شاهی
گروه دوم  و سوم، مشتمل بر املاکی بود که بابت مالیات معوقه یا به علل دیگر ضبط شده بود و همچنین بعضی از املاک دیگر که پادشاهی قاجار، آنها را خریده و مالک شده بود. اغلب این املاک، مستقیماً به وسیله ی دیوان اداره نمی‌شد. بعضی از بعضی از آن ها را مادام العمر یا برای مدت کوتاه با حق انتقال آنها به اشخاص واگذار کرده بودند و این املاک به "خالصجات انتقالی" یا (واگذاری) معروف بود.
بعدها دایره املاک خالصه، قدری گسترده‌ترشد: در دوره رضاشاه ، بخشی از زمینها و املاک برخی سران عشایر و خواندن های محلی، مانند املاک " شیخ خزعل" در خوزستان، به املاک خالصه افزوده شد.

 
۲
نام شما
آدرس ايميل شما

مطلب زیر سخنانی از استاد ناصر مهدوی است که تحت عنوان خانواده خوب تقدیم شما مخاطب عزیز می شود.
16- حق حفاظت از پاکی محیط زیست این حق جزو حقوق متقابل است و اگر یک نفر رعایت نکند همه مغبون می شوند. اساس ان بر رعایت قاعده طلایی ...
ادامه مصاحبه با مهندس علی اکبر معین فر