ای کاش همه ما پدرمادرها، قبل از اینکه فرزنددار شویم، یکسری آموزش های مهم را می گذراندیم تا در تربیت نسل آینده موفق تر عمل می کردیم.
امروزه در کلینیک های مشاوره و روان شناسی زیاد با این گلایه روبرو هستیم که نسل جوان مراجعه می کنند و از اینکه والدینشان روش تربیتی درستی را در مواجهه با مسائل نوجوان و جوان بلد نبوده و آنها را در زندگی دچار لطمات جبران ناپذیر نموده اند، مطرح می کنند. در کنار مهارت هایی که والدین باید داشته باشند یکی هم همین مهارت تاب آوری است که ابتدا باید خودشان بیاموزند و سپس روش بکارگیری و آموزش آن به فرزندان در دوران کودکی، نوجوانی و جوانی را در طول زندگی به اجرا درآورند.
ما در هفته گذشته و در هنر زندگی شماره ۱۹۴ مفصل در مورد آموزش مهارت تاب آوری در دوران کودکی مطالبی را خدمتتان ارائه کردیم. در این هفته بر آنیم تا بر روی آموزش این مهارت برای نوجوانان و جوانان بررسی هایی داشته باشیم.
آموزش مهارت تاب آوری در دوران نوجوانی و جوانی
دوران نوجوانی و جوانی، مقطعی حساس و پرچالش در زندگی انسان به شمار می‌رود. بلوغ و تغییرات هورمونی، فشارهای تحصیلی و اجتماعی، تلاش برای یافتن هویت فردی و مواجهه با مسائل عاطفی، همگی می‌توانند نوجوانان و جوانان را در معرض استرس و آسیب‌پذیری قرار دهند. در این میان، داشتن مهارت تاب‌آوری می تواند به عنوان یک سپر دفاعی عمل کرده و به آنها کمک کند تا در مواجهه با سختی‌ها، نه تنها از پا در نیایند، بلکه رشد کرده و قوی‌تر شوند.
همانطور که قبلاً نیز گفته شد تاب‌آوری، توانایی فرد در غلبه بر مشکلات، سازگاری با شرایط دشوار و بازگشت به حالت تعادل پس از مواجهه با رویدادهای پر چالش و استرس‌زا است. گفتیم که این مهارت ذاتی نیست و می‌توان آن را از طریق آموزش و تمرین در افراد تقویت کرد. سرمایه‌گذاری بر آموزش تاب‌آوری به نوجوانان و جوانان، نه تنها سلامت روان آنها را ارتقا می‌بخشد، بلکه آنها را برای مواجهه با چالش‌های آینده آماده می‌سازد و به شکوفایی استعدادهایشان کمک می‌کند.
در دوران نوجوانی و جوانی شاید مهمترین مطلب، تقویت خودآگاهی و شناخت هیجانات است.
.jpg)
در نخستین گام در آموزش تاب‌آوری به نوجوانان و جوانان بهتر است تا ایشان را برای شناخت خود و درک هیجاناتشان یاری کنیم. بدین معنا که مثلاً در تشخیص و نامگذاری احساساتشان کمکشان کنیم. آموزش اینکه چگونه هیجانات و احساسات مختلف مانند خشم، غم، ترس، شادی را تشخیص داده و آنها را به درستی نامگذاری کنند. نکته ی بعدی می تواند کمک به آنها برای درک اینکه هر احساسی دلیلی دارد و چگونه رویدادهای مختلف می‌توانند احساسات متفاوتی را برانگیزند، باشد. به آنها کمک کنیم که در جهت خودشناسی و آگاهی از نقاط قوت و ضعف خود، تمرکز کنند. تشویق آنها به شناخت نقاط قوت و ضعف خود، پذیرش آنها و تلاش برای بهبود نقاط ضعف و ارائه بازخورد مثبت و سازنده در مورد نقاط قوت آنها می تواند آموزش مهارت تاب آوری را برایشان تسهیل نماید. بدین ترتیب آنها در این مسیر به ارزش‌های فردی خود نیز پی خواهند برد. خوب است که ما با آنها برای شناسایی ارزش‌های مهم زندگی‌شان و تصمیم‌گیری بر اساس این ارزش‌ها با آنها گفتگوهای سازنده ای داشته باشیم.
برای ورود به این مباحث مهم، راهکارهای عملی وجود دارد از قبیل اینکه به دنبال کارگاههای آموزشی با موضوع شناخت هیجانات و خودآگاهی برای آنها باشیم و برای شرکت در این کارگاههای خودشناسی تشویقشان کنیم. در این کارگاههای آموزشی گاهی با استفاده از بازی‌ها و فعالیت‌های نقش‌آفرینی برای تمرین، تشخیص و ابراز احساسات، توصیه های خوبی صورت می گیرد که با روحیات نسل جوان و امروزی ما نیز سازگار است.
توصیه می کنیم نوجوان و جوان خود را تشویق کنید تا به نوشتن خاطرات روزانه و ثبت
احساسات و افکار خود مبادرت ورزند و گاهی در این رابطه با هم گفتگو داشته باشید.
مطلب بعدی که در این دوران اهمیت دارد، توسعه مهارت‌های تنظیم هیجانات است. پس از شناخت هیجانات، گام بعدی آموزش نحوه مدیریت و تنظیم آنها به شیوه‌ای سالم و سازنده است. این شامل موارد زیر می‌شود:
شناسایی الگوهای فکری منفی
کمک به آنها برای شناسایی افکار منفی و غیرمنطقی که می‌توانند منجر به احساسات ناخوشایند شوند.
تغییر الگوهای فکری
آموزش تکنیک‌های شناختی برای به چالش کشیدن افکار منفی و جایگزین کردن آنها با افکار مثبت و واقع‌بینانه.
تکنیک‌های آرام‌سازی
آموزش روش‌های مختلف آرام‌سازی مانند: دعا و نیایش، تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا و تمرینات بدنی برای کاهش استرس و اضطراب و تمرین منظم تکنیک‌های آرام‌سازی در کلاس و خانه.
حل مسئله
آموزش گام‌های حل مسئله (تعریف مسئله، بارش ایده، ارزیابی راه حل‌ها، انتخاب بهترین راه حل، اجرا و ارزیابی نتیجه) و ارائه سناریوهای مختلف و تمرین حل مسئله به صورت گروهی و فردی و همچنین تشویق به جستجوی راه حل‌های خلاقانه.
اجازه دهید برای جلوگیری از اطاله ی کلام، ادامه این مطلب مهم را در شماره بعدی هنر زندگی باهم دنبال کنیم.
تهیه و تنظیم:
فاطمه موسوی، روان شناس و زوج درمانگر
شاهین نوش آبادی، مدرس و مشاور امور خانواده
