حتماً تاکنون شنیده اید که بلوغ را به عنوان تولدی دیگر عنوان کرده اند. در این دوران تغییرات مهمی در جسم، فکر و روح اتفاق می افتد. گویی وقتی فرد به دوران بلوغ می رسد، انسانی دیگر می شود. بنابر این ضرورت دارد تا ما والدین اطلاعات خوبی از این دوران داشته باشیم تا بتوانیم برخورد مناسبی با فرزندان خود داشته باشیم. دورانی که خودمان نیز آن را تجربه کرده ایم اما اکنون لازم است تا دوران بلوغ را به عنوان والد مورد بررسی قرار دهیم.
کلیاتی در مورد دوران بلوغ انسان
معنی لغوی واژه بلوغ، پخته شدن، به کمال رسیدن و کامل شدن است. اما در روان شناسی به کلیه تغییرات جسمی، فکری و رفتاری انسان که در دوره نوجوانی پدید می آید و از او آدمی دیگر می سازد، بلوغ گفته می شود. جالب است که بدانیم اولین مراحل آغاز بلوغ در مغز اتفاق می افتد که به بدن فرمان ترشح هورمون‌های دوران بلوغ را می دهد. پس از آن است که تغییرات جسمی، فکری و رفتاری در انسان رفته رفته ظاهر می شود. بنابر این تظاهرات اولیه بلوغ چون در مغز اتفاق می افتد، بسیار ناپیداست و ممکن است ما والدین متوجه آغاز دوران بلوغ فرزندمان نشویم! معمولا هم هیچ راهی وجود ندارد تا ما از زمان دقیق بلوغ فرزندمان مطلع شویم زیرا همانطور که گفته شد، تغییرات اولیه هورمونی در مغز، از بیرون قابل مشاهده نیستند!
اینجاست که دقت و توجه به آغاز سن بلوغ لازم است. معمولأ دختران بین ۷ تا ۱۰ سالگی و پسران نیز بین ۱۱ تا ۱۴ سالگی دوران بلوغ خود را آغاز می کنند و این فرایند بلوغ تا پایانش ممکن است از ۱۸ ماه تا ۵ سال به طول انجامد. در این مدت که تغییرات سریع جسمی و فکری و روحی در فرزند ما اتفاق می افتد، لازم است ما والدین نیز آمادگی هایی را در خود پدید آوریم. شاید بهترین آمادگی برای اولیا، همان کسب اطلاعات و آگاهی صحیح در مورد این دوران و دادن پاسخ های لازم در هنگام طرح پرسش های احتمالی فرزند و یا حتی زمانی که پرسشی را در این خصوص مطرح نکرده، می باشد!
نوجوانان شاید با برخی از مسائل در رابطه با بلوغ آشنا باشند اما صحبت درباره بلوغ و مسائل مربوط به آن یکی از وظایف خطیر ما والدین می‌باشد. توجه داشته باشیم که معمولاً اطلاعات فرزندمان در مورد بلوغ، از منابع معتبر نیست و چه بسا اگر ما اطلاعات درست را در اختیارش نگذاریم، بعدها دچار لطماتی شود! این مهم است که ما به عنوان والد، منتظر نباشیم تا فرزندمان درباره تغییرات بدن خود شروع به صحبت و سوالاتی کند. این اتفاق ممکن است به ندرت بیفتد و یا هرگز پیش نیاید به خصوص که معمولأ فرزندان ما گمان می کنند که صحبت درباره این مسائل، درست و اخلاقی نیست. پس بهتر است ما والدین قبل از بلوغ فرزندمان درباره تغییرات بدن و یا علائم بلوغ با او صحبت کنیم. آنگاه وقتی او را در چنین فضای صمیمی و امن گفتگو قرار دادیم، او نیز سوالات بیشتری خواهد پرسید و ما نیز وظیفه داریم تا حتما سوالات فرزندمان را با صداقت و با روی گشاده پاسخ دهیم.
پس از فرمان های مغز برای ترشح هورمون های جنسی، اولین فعالیت‌های بلوغ در تخمک ها برای دختران و در بیضه ها برای پسران آغاز می شود. به دنبال آن پس از مدت کوتاهی رویش موهای نرم در زیر بغل و ناحیه اندام تناسلی آغاز می گردد. در مورد تغییرات جسمی دختران و پسران در هفته آینده بطور مفصل بحث و اطلاعات مورد نیاز را بررسی خواهیم کرد. اما آنچه که مهم است این است که برای دخترانمان قبل از هشت سالگی و برای پسرانمان قبل از یازده سالگی می‌بایست از تغییرات فیزیکی و احساسی دوران بلوغ گفته باشیم و آمادگی های لازم را در او پدید آورده باشیم. شاید با خود بگویید این سن، سن کمی برای بیان این موضوعات است اما بهتر است این نکته را در نظر داشته باشیم که تشخیص اینکه چه زمانی دادن اطلاعات در مورد بلوغ را برای فرزندمان آغاز کنیم بستگی به شناختی که از او داریم و تشخیص خودمان دارد. فقط یادمان باشد که از این موضوع غافل نشویم.
حتما این جمله معروف را شنیده اید که در خیلی از مواقع خیلی زود دیر می شود! زمانی که با فرزندمان درباره بلوغ صحبت می‌کنیم لازم است که صحبت ما اطمینان‌بخش باشد. بلوغ آنقدر مسائل و تغییرات در جسم و جان او بوجود می‌آورد که بدیهی است فرزند ما گاهی معذب شده و گاهی هم احساس عدم امنیت می کند. بنابر این توصیه جدی ما این است که مادران با دختران خود و پدران با پسران خود در این سنین روابط دوستانه تر و گفتگوهای صمیمانه تری داشته باشند. این تعامل سازنده در ادامه ی مسیر زندگی ما با فرزندمان بسیار ضروری است. در هفته های آتی مسائل دوران بلوغ را در دختران و پسران به صورت تفکیکی دنبال خواهیم نمود.
تهیه، تنظیم و اقتباس:فاطمه موسوی، روان شناس و زوج درمانگر
شاهین نوش آبادی، مشاور امور خانواده
