مدتی است که ذیل عنوان فرزندپروری در مورد مسائل مختلف کودکان مباحث مبسوطی را در طی هفته ها با هم مرور کرده ایم.از این هفته قصد داریم تا وارد دوران نوجوانی شویم. دورانی که می تواند یک دنیا مسئله داشته باشد و همانطور که می دانید مرحله ی مهم هویت یابی و رسیدن به بلوغ جنسی و جسمی نیز می باشد.
کلیاتی در مورد دوران نوجوانی
دوره نوجوانی در واقع دوره ای مهم از زندگی هر انسانی است که انتقال از دوره کودکی به دوره بزرگسالی در آن به وقوع می پیوندد. روانشناسی نوجوانی، این دوره را دارای تنش و توفان معرفی کرده و در واقع این دوره را تولدی دوباره می داند. این دوره به دلیل شور و هیجان فراوان نوجوان، دوره ای حساس و قابل توجه از زندگی انسان است و در شکل گیری شخصیت افراد اهمیت بالایی دارد.در این دوره، تغییراتی در جسم و روان نوجوان رخ می دهد که هرکدام به نوعی بر او اثر می گذارد. گاهی این تغییرات، شخصیت و منش او را به کلی دگرگون می سازد. از این رو شناخت جنبه های مهم روانی، عقلانی، جسمانی و اخلاقی نوجوان، این توانایی را به او و اطرافیانش می دهد تا شیوه صحیح برخورد با این مجموعه از تغییرات دوره نوجوانی را بدانند.
.jpg)
کسب این آگاهی ها برای هر پدر و مادری بسیار مفید بوده و از بروز ناسازگاری های خاص این دوران جلوگیری می کند. در این دوره، نوجوان نه دیگر کودک به حساب می آید و نه هنوز به درستی بالغ شده است. وی در مرز بین این دو مرحله یعنی کودکی و بزرگسالی قرار دارد و با انتظارات خاص هر دو دوره روبرو است. اگر کاری کودکانه کند، او را ملامت می کنند که بزرگ شده و این کار در شأن او نیست، از سوی دیگر نیز در زمره بزرگسالان محسوب نمی شود.
دوره نوجوانی در شکل گیری شخصیت افراد اهمیت بالایی دارد. با اینکه اظهار نظرهای فراوانی در مورد سن دوران نوجوانی وجود دارد اما آنچه که معمولاً مورد قبول همه می باشد ۱۱ سالگی لغایت ۱۹ سالگی را می توان سن دوره نوجوانی قلمداد کرد. باید در نظر داشت نوجوان کسی است که می خواهد نسبت به آنچه تاکنون بوده تغییر شیوه دهد و برخلاف سابق، آنچه را بزرگسالان می گویند، نپذیرد. گاهی طرز راه رفتن خود را عوض می کند، لهجه خود را تغییر می دهد، نسبت به مسایل پیرامون خود با حساسیت بیشتر می نگرد و اندک اندک به دنیای درون خویش وارد می شود. نوجوان کم کم به قدرت تفکر و استدلال خویش پی می برد. مجموعه این حالات، کوششی است که در پایان دوران کودکی نمایان می شود. این حالات، عمومأ با واکنش های روحی و روانی همراه است.
ما به عنوان والدین متوجه می شویم که کودک مطیع دیروز، به کلی تغییر کرده و رفتارش متفاوت شده است. گاهی نوجوان در این دوره سنی، ترش رو و یا گوشه گیر می شود و گاهی نیز تلاش می کند که توجه دیگران را حتی از طریق عصبانی کردنشان، به خود جلب کند.نکته مهم در دوران نوجوانی رسیدن به سن بلوغ جسمی و جنسی است که در مورد تغییرات جسمی، فکری، روحی و اخلاقی در این دوران مفصل صحبت خواهیم کرد. اما این مسأله که نوجوان به دنبال پیدا کردن هویت خود می باشد موضوع بسیار مهمی است.
هویت انسان در نوجوانی شکل می گیرد. در این دوره، نوجوان سؤالاتی از خود می پرسد مثل اینکه من کیستم؟ چه هدفی دارم؟ نحوه جوابگویی به این سؤالات، در رشد هویت نوجوان تاثیر می گذارد. اگر او بتواند به این سؤالات پاسخ مناسب بدهد، احساس آرامش می کند، وگرنه دچار اضطراب می شود. در دوره نوجوانی، هویت یابی مسئله ای حاد می شود. بطوریکه نوجوان روز به روز برای دستیابی به هویت مشخص، تغییر جهت می دهد. در دوران نوجوانی، انسان با مجموعه ای از تغییرات شناختی، روانی و احساسی روبروست. نوجوان به این موضوع اهمیت می دهد که در نزد دیگران چگونه جلوه می کند. در مجموع باید گفت که برخی از نوجوانان در شناخت و درک خود، موفق می شوند و برخی دیگر شکست می خورند. در هویت یابی، مسایلی از قبیل روابط میان والدین و فرزندان، مسایل فرهنگی و یا تغییرات اجتماعی دخالت دارد. در جوامع ساده و ابتدایی که تغییرات اجتماعی به کندی رخ می دهد، شکل گیری هویت نسبتا” ساده است، اما در جوامع پیچیده که تغییرات اجتماعی پی درپی است، هویت یابی ممکن است فرایندی مشکل و طولانی داشته باشد، زیرا در این جوامع، نوجوان با الگوهای فکری و رفتاری متعددی روبرو می شود. بنابراین معمولأ در انتخاب، با مشکل مواجه می شود!اجازه فرمایید دنباله ی این بحث مهم را در هفته آینده پیگیری نماییم.
اقتباس، تهیه و تنظیم:فاطمه موسوی، روان شناس و زوج درمانگر
شاهین نوش آبادی، مشاور امور خانواده
