نقش شادی در سلامت روح و روان انسان را کسی نمی تواند منکر شود. چنانکه حکیم ابوالقاسم فردوسی نیز چنین سروده:
چو‌شادی بکاهد، بکاهد روان
خرد گردد اندر میان ناتوان
شادی، با اینکه ظاهراً یک حالت هیجانی زودگذر می باشد اما همین شادی زودگذر، خودش عنصری حیاتی و قدرتمند در ارتقاء سلامت روح و روان انسان است.
در دنیای پرهیاهوی امروز که استرس و اضطراب به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی بسیاری از افراد تبدیل شده، درک و ترویج نقش شادی بیش از پیش اهمیت می‌یابد.
.jpg)
یکی از مهم‌ترین تأثیرات شادی بر سلامت روان، بهبود عملکرد مغز است. وقتی شاد هستیم، مغز ما مواد شیمیایی مانند دوپامین، سروتونین، اکسی‌توسین و اندورفین ترشح می‌کند که به عنوان "هورمون‌های شادی" شناخته می‌شوند. این مواد شیمیایی نقش کلیدی در تنظیم خلق و خو، کاهش درد، افزایش انگیزه در کار و تلاش و یادگیری و بهبود عملکرد شناختی ما دارند.
خوب است بدانیم که دوپامین، هورمونی است که مرتبط با پاداش و انگیزه است و به ما احساس رضایت و لذت می‌دهد. سروتونین هورمونی است که بر خلق و خو، خواب، اشتها و یادگیری تأثیر می‌گذارد و کمبود آن با افسردگی مرتبط است.
هورمون اکسی‌توسین به عنوان "هورمون عشق" شناخته می‌شود و در ایجاد پیوندهای اجتماعی و اعتماد به نفس نقش دارد و هورمون اندورفین مسکن طبیعی بدن است و احساس سرخوشی ایجاد می‌کند.
ترشح متعادل این هورمون‌ها به بهبود حافظه، افزایش تمرکز و توانایی حل مسئله کمک می‌کند و در نهایت منجر به یک ذهن فعال‌تر و کارآمدتر می‌شود.
شادی و کاهش استرس و اضطراب
شادی به عنوان یک پادزهر طبیعی برای استرس و اضطراب عمل می‌کند. در مواجهه با موقعیت‌های استرس‌زا، بدن ما هورمون کورتیزول را ترشح می‌کند که در بلندمدت می‌تواند به سیستم ایمنی آسیب برساند و منجر به مشکلات جسمی و روانی شود. تحقیقات نشان می‌دهد که افراد شادتر، سطح کورتیزول پایین‌تری دارند و بهتر می‌توانند با چالش‌های زندگی کنار بیایند.
شادی باعث می‌شود تا دیدگاه ما نسبت به مشکلات تغییر کند و به جای تمرکز بر جنبه‌های منفی، به دنبال راه‌حل‌ها باشیم.
شادی و افزایش تاب‌آوری روانی
تاب‌آوری روانی، توانایی بازگشت به حالت اولیه پس از مواجهه با سختی‌ها و ناملایمات است. شادی نقش مهمی در تقویت این ویژگی دارد. افرادی که از سطوح بالاتری از شادی برخوردارند، دیدگاه مثبت‌تری نسبت به زندگی دارند و کمتر در برابر مشکلات تسلیم می‌شوند. آنها توانایی بیشتری در مدیریت احساسات منفی و بازیابی قوای روحی خود پس از شکست‌ها دارند. این تاب‌آوری به آنها کمک می‌کند تا در برابر افسردگی، اضطراب و سایر اختلالات روانی مقاومت بیشتری داشته باشند.
شادی و بهبود روابط اجتماعی
انسان موجودی اجتماعی است و کیفیت روابط اجتماعی تأثیر مستقیمی بر سلامت روان دارد. افراد شادتر، تمایل بیشتری به برقراری ارتباطات مثبت و معنادار دارند. آنها جذاب‌تر به نظر می‌رسند، مهربان‌تر رفتار می‌کنند و قدرت همدلی بالاتری دارند. این عوامل به تقویت شبکه‌های حمایتی اجتماعی کمک می‌کند که خود عاملی محافظت‌کننده در برابر انزوا، افسردگی و تنهایی است. روابط اجتماعی قوی، احساس تعلق و حمایت را در فرد تقویت کرده و به او آرامش و امنیت می‌بخشد.
(c).jpg)
شادی و افزایش طول عمر و کیفیت زندگی
شادی تنها بر سلامت روان تأثیر نمی‌گذارد، بلکه با سلامت جسمانی و حتی افزایش طول عمر نیز مرتبط است. مطالعات نشان داده‌اند که افراد شادتر، سیستم ایمنی قوی‌تری دارند و کمتر دچار بیماری‌های مزمن می‌شوند. همچنین، رویکرد مثبت به زندگی که ناشی از شادی است، باعث می‌شود افراد سبک زندگی سالم‌تری را در پیش بگیرند؛ مانند ورزش منظم، تغذیه مناسب و خواب کافی. این عوامل در کنار یکدیگر به افزایش کیفیت زندگی و طول عمر کمک می‌کنند.
راهکارهای دستیابی به شادی
دستیابی به شادی اگر چه یک فرآیند پیچیده و چندوجهی است اما سهل الوصول و ساده است. این فرآیند شامل تلاش‌های آگاهانه و تغییر در الگوهای فکری و رفتاری می‌شود. برخی از راهکارهای مؤثر به صورت فهرست وار عبارتند از:
تمرین شکرگزاری: توجه به نعمت‌ها و جنبه‌های مثبت زندگی و دیدن داشته ها
ارتباط با طبیعت: گذراندن وقت در فضاهای سبز و طبیعی و قدم زدن در آن
ورزش منظم: فعالیت بدنی به ترشح اندورفین کمک بسیار می‌کند
خواب کافی: استراحت مناسب برای بازسازی ذهن و بدن ضروری است
تغذیه سالم: رژیم غذایی مناسب بر سلامت مغز و خلق و خو تأثیر دارد
تعیین اهداف معنادار: داشتن هدف در زندگی احساس هدفمندی و رضایت ایجاد می‌کند.
روابط اجتماعی سالم: وقت گذراندن با عزیزان و برقراری ارتباطات مثبت با دوستان همدل و صمیمی
مهربانی و کمک به دیگران: اعمال خیرخواهانه به احساس خوشایندی منجر می‌شود.
مدیتیشن و ذهن‌آگاهی: کمک به کاهش استرس و افزایش آرامش درونی و کنترل نشخوار های ذهنی
همانطور که ملاحظه می گردد، شادی، بیش از یک احساس گذرا، یک عامل حیاتی برای سلامت و بهزیستی کامل انسان است. نقش آن در بهبود عملکرد مغز، کاهش استرس، افزایش تاب‌آوری روانی، تقویت روابط اجتماعی و حتی بهبود سلامت جسمانی غیرقابل انکار است. با درک عمیق‌تر این نقش و تلاش آگاهانه برای گنجاندن شادی در ابعاد مختلف زندگی خود، می‌توانیم نه تنها به سلامت روانی خود کمک کنیم، بلکه کیفیت کلی زندگی‌مان را نیز به طرز چشمگیری ارتقاء دهیم. به یاد داشته باشیم که شادی یک انتخاب است و با تمرین و ممارست می‌توان آن را پرورش داد.
تهیه و تنظیم:
فاطمه موسوی، روان‌شناس و زوج درمانگر
شاهین نوش آبادی، مدرس و مشاور امور خانواده
