واقعا باید بر این نکته اذعان کرد که پدر بودن و مادر بودن، علاوه بر مهارت های گوناگون نیاز به هوشیاری و صبوری فراوان دارد. به خصوص در زمانی که موقعیت های خاصی در تربیت فرزند پیش می آید، آنجاست که این هوشیاری و صبوری خیلی به کار والدین می آید. هفته گذشته نکاتی را در مورد مدیریت کردن رفتارهای توأم با لجبازی کودکان و نوجوانان برشمردیم، این هفته دنباله ی آن بحث را خواهیم داشت:
راهکارهای دیگری برای کنترل لجبازی های کودکان و نوجوانان
همه می دانیم که خواباندن کودک لجبازی که در تختش بند نمی‌شود راحت نیست؛ غذا دادن به کودک ناآرامی که قاشق و چنگالش را عمداً زمین می‌اندازد و اجازه نمی‌دهد غذا را دهانش بگذارید طاقت‌فرساست؛ متقاعد کردن کودک یک‌دنده‌ای که فقط جیغ می‌کشد و پا می‌کوبد تا مدرسه نرود، صبر و حوصله‌ی خیلی زیادی می‌طلبد.
.jpg)
این قبیل لجبازی‌ها می‌تواند ریشه‌ی ژنتیکی داشته باشد، اما بهتر است بپذیریم که در بسیاری موارد این خودِ ما والدین هستیم که با برخورد نامناسب و نا بجا باعث لجباز بار آمدن فرزندمان می شویم. در هر صورت اگر از سر‌وکله زدنِ بی‌نتیجه با کودک لجباز خود خسته و ناامید شده‌ایم که قطعا همینطور است، پیشنهاد می شود علاوه بر راهکارهای هفته گذشته که اگر خاطرتان باشد «خشن برخورد نکردن و امر و نهی نکردن و عصبی نشدن و وارد جنگ و کارزار نشدن و به جای آن ایجاد کردن رابطه ای تعاملی و متین و منطقی با کودک و همچنین انجام گفتگوی صبورانه و همدلانه و شیرین و به گونه ای که صحبت او شنیده شود و دیدن رفتارهای مثبت او و تشویق این رفتارها و تسلیم نشدن در برابر لجبازی ها و در عین حال نگاه کردن از دیدگاه او به مسأله و اینکه خودمان را جای او بگذاریم و راهها و گزینه های محدودی را به او پیشنهاد دهیم تا قدرت انتخاب در بین آنها را داشته باشد» بود، حالا تلاش کنیم تا با او همکاری کنیم و به گونه ای قابل قبول با او صحبت کنیم.
در نظر داشته باشیم که کودکان لجباز در مورد اینکه چگونه با آنها رفتار می‌شود، روحیه‌ی بسیار حساسی دارند. پس در صحبت با این قبیل کودکان نسبت به لحن و زبان بدن و کلماتی که استفاده می‌کنیم باید کمی محتاط و با دقت باشیم. اگر رفتار ما باعث آزار کودک لجبازمان شود، او حتماً حالت تدافعی به خود خواهد گرفت و ممکن است سرکشی و حاضرجوابی کند و رفتارهای پرخاشگرانه ازخود نشان دهد. بدانیم که نحوه‌ی رفتار ما تأثیر خیلی زیادی در طرز پاسخگویی فرزندمان خواهد داشت. مثلا به جای اینکه بگوییم «ازت میخوام که این کارو انجام بدی» بهتر است از جملاتی مانند «بیا با هم‌دیگه این کارو انجام بدیم» یا «چطوره این کارو امتحان کنیم» استفاده کنیم. خیلی عالی می شود اگر زمانی که می خواهیم فرزندمان را به انجام کار خاصی ترغیب کنیم، بازی‌های سرگرم‌کننده ترتیب دهیم. مثلا اگر کودک لجبازمان اسباب‌بازی‌هایش را جمع‌وجور نمی‌کند، اول خودمان دست به کار شده و سپس از او بخواهیم که در امرِ مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها به‌عنوان دستیار ویژه همراهی‌مان کند. پیشنهاد می شود برای اینکه بازیِ مرتب کردن اسباب‌بازی‌ها جذاب‌تر شود، وقت بگیریم و بگوییم هرکس که تا پایان زمان تعیین شده اسباب‌بازی‌های بیشتری جمع کرد برنده بازی است. مطمئن باشید که این ترفندهای ساده اگر خوب و با حوصله اجرا شوند، حتماً جواب می‌دهند. هدف این روش ها و راهکارها این است که علاوه بر کنترل لجبازی های کودکمان، با آنها صمیمی و رفیق شویم.
یادمان باشد که اگر محیط خانه را به دور از برخورد و تنش و تشنج نگه داریم، خودش راهکار خوبی برای کاهش لجبازی های بچه ها با ماست. معمولاً بچه‌ها از طریق تجربه و مشاهده‌ی اَعمال و رفتار اطرافیان‌شان یاد می‌گیرند. اگر آنها والدین خود را همیشه در حال جر و بحث ببینند، هیچ عجیب نیست که این رفتار را تقلید کنند. اختلافات زناشویی باعث برهم خوردن آرامش منزل و ایجاد محیطی متشنج می‌شود که روی خلق‌‌وخو و رفتار کودکان تأثیر منفی خواهد گذاشت.
مطالعات نشان داده است اختلافات والدین می‌تواند به گوشه‌گیری اجتماعی یا حتی پرخاشگری و لجبازی کودکان منجر شود.سخن آخر اینکه همواره در رفتارهای خود به کودکمان احترام بگذاریم! اگر انتظار داریم کودکمان به ما و تصمیمات ما احترام بگذارد، ما نیز باید به او احترام بگذاریم. باز هم یادمان باشد که نمی‌توانیم با تحمیل قدرت خود، کودک را به حرف‌شنوی وادار کنیم. پس بهتر است در قالب رفتارهایی برای او احترام قائل باشیم. مثلاً به‌جای امر و نهی کردن به دنبال ایجاد زمینه‌های مشارکت و همیاری باشیم. اگر چند فرزند داریم باید بین قوانین تربیتی که برای آنها تعیین می کنیم یک ارتباط منطقی و نامتناقض وجود داشته باشد و نیز نباید در اِعمال این قوانین، فقط چون برای خودمان راحت‌تر است سهل‌انگاری کنیم.
هرگز افکار و احساسات کودکمان را نادیده نگیریم و با او ابراز هم‌دردی کنیم. بگذاریم کودکمان کارهایی را که بدون کمک ما می‌تواند از پسِ انجام‌شان بربیاید خودش انجام دهد و از اینکه گوشه‌ی کار را بگیریم تا از بار مسئولیتش کم شود بپرهیزیم. به این ترتیب به او نشان می دهیم که قبولش داریم و مورد اعتماد ماست. مطمئن باشیم که با هوشیاری و صبوری در اجرای راهکارهای پیشنهادی خیلی موفق تر از قبل در مدیریت و کنترل لجبازی های کودکمان و بطور کلی در مهارت های فرزندپروری موفق خواهیم بود، ان شاءالله
تهیه، تنظیم، اقتباس:
فاطمه موسوی، روان شناس و زوج درمانگر
شاهین نوش آبادی، مشاور امور خانواده
