در هفته ی گذشته پیرامون آموزش نظم به کودکان و نوجوانان مواردی را برشمردیم. شاید مهمترین مطلب در هفته گذشته یادآوری این موضوع بود که ما پدران و مادران چه بخواهیم و چه نخواهیم همواره الگو و سرمشق زندگی فرزندانمان هستیم! بنابراین در اینکه فرزند ما تا چه اندازه نظم پذیر بار بیاید، بستگی تام و تمام دارد که ما خودمان تا چه میزان در زندگی تابع نظم بوده و اهل رعایت آن هستیم.اکنون بپردازیم به مواردی دیگر در بحث آموزش نظم به فرزندانمان.
مواردی که می تواند در آموزش نظم به فرزندان، به کمک ما آید
قبلاً گفتیم که تشویقی برخورد کردن از مواردی است که در آموزش نظم و پذیرش آن از سوی فرزندمان، بسیار سودمند است. اساساً بهتر است از تشویق برای افزایش رفتارهای خوب و مثبت، بیشتر استفاده کنیم. در همین رابطه به این موضوع توجه کنیم که تشویق ها معمولاً به ۳ گروه تقسیم می شوند:
۱- تشویق های غیر مادی مانند توجه به رفتار مثبت با نگاه، لبخند زدن، بغل کردن کودک، نوازش کردن که همه این ها می‌تواند در تقویت رفتار مثبت موثر باشد و یا تشویق های کلامی که با توصیف رفتار خوب بیان می شود مانند اینکه بگوییم :« آفرین؛ چقدر خوب اتاق و کمد لباساتو مرتب کردی» و یا اینکه «درود بر تو که آنقدر قشنگ کفشت را پوشیدی و بندهایش را بستی» به شدت در تقویت رفتار خوب و مطلوب مؤثر است.
۳- تشویق های موقعیتی که پدید آوردن فرصت‌هایی است که فرزند ما دوست دارد و از آنها لذت می برد. مثل پارک بردن، بازی کردن، گردش خانوادگی و رفتن به جایی که کودک علاقه دارد. به غیر از ۲ مورد مهمی که در آموزش نظم برشمردیم، یعنی الگو بودن رفتارهای والدین و تشویقی برخورد کردن برای تقویت رفتارهای مثبت، آموزش نظم به کودکان را می توانیم با افزایش تعامل و ارتباطات مثبت برای ایجاد نظم و یا بهبود هر رفتاری که مد نظرمان است استفاده کنیم. یادمان باشد که همیشه اولین قدم در هر نوع آموزش ایجاد رابطه مثبت با فرزندمان است. بهتر است قبل از آنکه پیامدهای رفتارهای نامطلوب را برایش برشماریم، خیلی بیشتر روی ارتباط نزدیک و سازنده با او کار کنیم. کودک قبل از هر چیز به تعامل فعال و مستمر با پدر و مادر نیاز دارد. بنابراین خیلی خوب و مناسب است که روزانه فعالیتی مثبت با فرزند خود داشته باشیم. مثلاً می‌توانیم بازی‌ها و فعالیت‌های مورد علاقه او و خود را شناسایی کرده و لیستی از بازی‌های دونفره و یا ورزش های جذاب برای کودکان و والدین را تهیه و زمانی را در روز به آن اختصاص دهیم.
نکته مهم این است که این بازی ها و تعاملات با کودک حتما دو جانبه باشد و کودک نیز در آن فعال باشد. حتی می توانیم برای ایجاد رابطه مثبت با فرزند، تا حد امکان از بازی هایی استفاده کنیم که آموزشی نبوده و بیشتر برای کودک و والد لذتبخش باشد. در واقع کودک به زمان‌هایی هر چند کوتاه نیاز دارد که با والدین فعالیتی مشترک و لذتبخش و تعاملی را تجربه کند، تا ارتباط عاطفی و قوی‌تری با ما ایجاد کند. این روش می تواند در رشـد روانی و عاطفی کودک نقش موثری داشته باشد و او را آماده ی پذیرش آموزش های ما همچون آموزش نظم نماید.
در مورد روش های تنبیهی (به معنای بیدار و آگاه سازی، نه تنبیه بدنی و ترساندن!) نیز توصیه ما این است گاهی هم لازم است برای خاموش ساختن رفتار نامطلوب در فرزندمان، او را متنبه و آگاه نماییم. بدین ترتیب که وقتی رفتاری از او سر زد که بر خلاف قوانین تعیین شده ما و نامطلوب است حتما باید عکس العمل مناسب ما را نسبت به خودش در کوتاه ترین زمان نسبت به انجام کارش ببیند.
این عکس العمل می تواند توسط ما والدین به تناسب رفتار نامطلوب او در نظر گرفته و به او گوشزد شده که بخاطر رفتار بدش مثلأ دقایقی به خلوت رفته و ساکت بنشیند و یا محروم از استفاده از تبلت و اسباب بازی و یا موقعیت مورد علاقه اش گردد. این مهم است که او را در جلوی جمع متنبه و آگاه نکنیم و زمان محرومیت و تنبیه او را متناسب با سنش در نظر بگیریم. مثلاً برای دوساله دو دقیقه، سه ساله سه دقیقه، چهارساله چهار دقیقه! و اینکه در بازخوردهای خود هرگز به کودک القا نکنیم که او را دوست نداریم یا کل شخصیت او بد است. بلکه بهتر است به او نشان دهیم که ما تنها رفتار اشتباه او را نمی‌پذیریم اما خودش را دوست داریم و وجودش باارزش است. با این روش کودک ضمن احــساس ارزشمندی سعی خواهد کرد باعث رنجش خاطر ما نشده و رفتار نامطلوبش در او رو به خاموشی گراید.
برای شما والدین صبور و آگاه و فرزندان دلبندتان همواره آرزوی سلامتی و بهروزی داریم.
اقتباس، تهیه و تنظیم:فاطمه موسوی، روان شناس و زوج درمانگر
شاهین نوش آبادی، مشاور امور خانواده
